Η παραδοσιακή σαρμανίτσα είναι είδος κούνιας, που χρησιμοποιείτο στην περιοχή της Ηπείρου, όπου κοίμιζαν και κουνούσαν τα μωρά, το οποίο κούνημα γινόταν και με τα πόδια, όταν η μάνα είχε πιασμένα τα χέρια με γνέσιμο, μπάλωμα, ή πλέξιμο.
Είναι μικρό ξύλινο φορητό κρεβατάκι, καμωμένο από τρεις κοντόπλατες σανίδες καρφωμένες σε σχήμα σκαφιδιού και στερεωμένες σε δύο τέτοιες κάθετες με στρογγυλή βάση, πλατύτερη και πιο ψηλή προς το κεφάλι και χαμηλότερη των ποδαριών η άλλη.
Υπήρχαν σαρμανίτσες σκέτες, άλλες χρωματισμένες με διάφορα επάνω στολίσματα, όπως λουλούδια κ.α. Εκεί μέσα τυλιγμένο στα σπάργανά του, σε τρόπο που μόνο το κεφάλι μένει κάπως ελεύθερο, ξαπλώναν το μικρό πάντοτε ανάσκελα. Αφού το έδεναν με μια ειδική μάλλινη παρδαλή τριχιά(φασκιά) που την περνούν πολλές φορές στις τρύπες που υπάρχουν επίτηδες στις ημικυκλικές πλαινές σανίδες, έτσι που να είναι αδύνατο να λυθεί από μοναχό του, το σκεπάζανε. Ήταν τόσο καλά στερεωμένο στη σαρμανίτσα, το μωρό ώστε πολλές φορές οι μανάδες βύζαιναν το μωρό στρέφοντας ελαφρώς αυτήν και το σώμα τους, χωρίς να ελευθερωθεί το μωρό. Για να μη πουμπωθεί (σκάσει) το μωρό , υπήρχε πάνω απ΄το κεφάλι (του εξάρτημα της κούνιας) ειδικό ξύλινο στεφάνι που το έλεγαν «κρόθο». “Ετσι το μωρό ανάπνεε και κοιμόταν άνετα και κουνώντας το η μάνα του νανουρίζοντας ταυτοχρόνως, αποκοιμιόταν.
φωτογραφία Γιάννης Κοσκινιώτης
