Στην κορυφή του Κόζιακα, του βουνού με τα χίλια πρόσωπα, δεσπόζει επιβλητικό το <<τρύπιο λιθάρι>>, ένα άνοιγμα στα απόκρημνα βράχια, ένα μοναδικό θαύμα της φύσης που οδηγεί στη δυτική πλευρά του Κόζιακα. Η ιστορία του είναι βαθιά συνδεδεμένη με λαϊκές δοξασίες, δείγμα της προσπάθειας που κατέβαλαν οι άνθρωποι στο διάβα του χρόνου για να εξηγήσουν ο,τι τους φάνταζε ανεξήγητο! Η βασική παράδοση συνδέει το τρύπιο λιθάρι με το φίδι του Γοργογυρίου.
«Στη γιορτή τ᾽ Άη Δημήτρη. Κάθε χρόνο πανηγύριζε κι ένα πελώριο φίδι κατέβαινε απ᾽ τον Κόζιακα κι έτρωγε πάντα τον πρώτο του χωριού. Έτσι ο χορός χαλούσε και την άλλη χρονιά δεν τολμούσε κανείς να χορέψει. Μια χρονιά στον περίβολο της εκκλησιάς φάνηκε μια γυναίκα με γλυκειά φυσιογνωμία να έχει στη μασχάλη ρόκα με το γνέμα και είπε στους Γοργογυριάτες να χορέψουν και κανείς δεν πρόκειται να πάθει κακό. Ύστερα απ᾽ τη διαβεβαίωση αυτή ένα παλληκάρι του χωριού, γιομάτο πίστη στα λόγια της γυναίκας, έτρεξε και μπήκε στο χορό. Το φίδι παραμόνευε, κρυμμένο πιο πάνω, κατηφόρισε με γρηγοράδα για να φάει το παλληκάρι, αλλ᾽ η γυναίκα με υψωμένη την ρόκα, το κυνήγησε. Έντρομο το φίδι πήρε το δρόμο και φτάνοντας πιο ψηλά, τρύπησε το μεγάλο βράχο, που κλειούσε το δρόμο του. Από τότες το μέρος που πέρασε το φίδι, ανοίγοντας τρύπα, λέγεται Τρύπιο Λιθάρι. Οι Γοργογυριάτες ᾽ξηγήσανε πως η γυναίκα που έκαμε τον άθλο ήταν η Παναγία».
Επίσης είναι γνωστή η παράδοση για τον Δράκο της Μουτσιάρας. «Στο πανηγύρι της Αγίας Παρασκευής, κάθε χρόνο κατέβαινε από το βουνό ένας δράκος κι έτρωγε μια γυναίκα. Αφού έφαγε τρεις γυναίκες, οι χωριανοί αποφασίσαν την χρονιά που ερχόταν να μην κάνουν το πανηγύρι, Την παραμονή της γιορτής, μια απλοντυμένη ξένη γυναίκα παρουσιάστηκε σ’ ένα παιδί και του είπε να να εξακολουθήσει να γίνεται πανηγύρι και δεν θα πάθουν τίποτε, αφού θα ’ναι κι αυτή εκεί. Οι κάτοικοι είχαν φόβο αλλ᾽ η γυναίκα παρουσιάστηκε άλλες δυο φορές και τους διαβεβαίωσε πως δεν θα πάθουν τίποτε. Έτσι αποφάσισαν να κάνουν πανηγύρι. Το χορό τον έσυρε η γυναίκα αυτή. Τότε έρχεται και ο δράκος και πιάνει τη γυναίκα. Την σφίγγει αλλ’ εκείνη τον σφίγγει πιο δυνατά. Ο δράκος νιώθει την ανώτερη δύναμη και ανήμπορος αποχωρεί, ενώ η γυναίκα του ρίχνει μια μεγάλη πέτρα που δεν τον χτυπά. Η γυναίκα παίρνει τρία χαλίκια και τα πετάει στο δράκο. Ο δράκος φεύγοντας ανέβηκε στο βουνό Παχτουρνιάτσα και τρύπωσε σε μια μεγάλη τρύπα. Το ένα χαλίκι θεριό, μπήκε κι αυτό στην τρύπα, ενώ τα άλλα δυό τρέξαν κάτω στο ποτάμι όπου κατέβαινε το βουνό. Ο Δράκος τρύπησε το βουνό και βγήκε κάτω στον Άσπρο, κοντά στην Παλιοκάμαρα. Μόλις βγήκε εκεί τον κυνηγήσανε τα άλλα δυό χαλίκια Θεριά. Πάει να φύγει, γραπατσώνοντας τον απόκρημνο βράχο δεν μπορεί να φύγει. Τον καταφτάνουν τα τρία θεριά και τον κατασπαράζουν. Λένε ότι η γυναίκα αυτή ήταν η Aγία Παρασκευή». Το γεγονός ότι και στις δύο παραδόσεις την δρακοντοκτονία πραγματοποιεί γυναικεία μορφή, η Παναγία ή η Aγία Παρασκευή, και όχι άγιος, όπως ο Άγιος Γεώργιος, Άγιος Ρηγίνος κ.ά. χρήζει περαιτέρω διερεύνησης.
Παραδόσεις του Ασπροποτάμου
