«Ο Παλαιός Ναός των Αγίων Θεοδώρων στην Πηγή Τρικάλων»

1 Arxiki

Ένα «χαμένο» Ιστορικό Μνημείο Μεταβυζαντινής αρχιτεκτονικής των αρχών του 19ου αιώνα

Του Νίκου Ρήγα/Ιστορικού

Ο παλαιός Ναός των Αγίων Θεοδώρων, της Τοπικής Κοινότητας Πηγής του Δήμου Πύλης, ο οποίος σήμερα δεν υπάρχει καθώς έχει κατεδαφιστεί, αποτελεί έως τις μέρες μας ένα μνημείο ιδιαίτερης ιστορικής, θρησκευτικής και πολιτισμικής σημασίας, το οποίο είναι άρρηκτα συνδεδεμένο με την ιστορική διαδρομή του χωριού.

Πρόκειται για ένα μνημείο μεταβυζαντινής αρχιτεκτονικής του 19ου αιώνα, το οποίο σύμφωνα με την επιγραφή που βρίσκεται στην αψίδα της εισόδου (η οποία σώζεται έως σήμερα) οικοδομήθηκε το Μάιο 1814 στην θέση όπου βρίσκεται ο σημερινός ναός του χωριού (έμπροσθεν του νεκροταφείου). Την ίδια περίπου περίοδο χρονολογείται και το πέτρινο καμπαναριό το οποίο σώζεται σε άριστη κατάσταση.

2

Ένα μεταγενέστερο έργο εκκλησιαστικής τέχνης το οποίο σώζεται επίσης από τον παλαιό ναό, είναι το ιερό τέμπλο το οποίο φέρει την χρονολογία 1834 και κοσμεί σήμερα τον ένα από τους δύο κεντρικούς ναούς του χωριού.

Η δημοσιευμένη μελέτη του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου για τις εκκλησίες στην Ελλάδα μετά την Άλωση, στην οποία εντοπίζουμε σημαντικές πληροφορίες για το ναό, μεταξύ άλλων αναφέρει πως ο αρχιτεκτονικός τύπος του Ιερού ναού Αγίων Θεοδώρων ή Αγίου Θεοδώρου του Στρατηλάτη Μεγάλης Πουλιάνας (παλιά ονομασία του χωριού Πηγή) ήταν αυτός της τρίκλιτης βασιλικής με τρούλο, ο οποίος ήταν σπάνιος τυπολογικά για την περίοδο της Οθωμανοκρατίας.

Σε τοπικό επίπεδο και συγκριτικά με τους παλαιούς ναούς των γειτονικών χωριών της περιοχής, προκύπτει πως ο παλαιός ναός της Πηγής ήταν από τους παλαιότερους αλλά και τους μεγαλύτερους. 

Δυστυχώς, οι ελάχιστες φωτογραφίες που υπάρχουν αποτυπώνουν την εξωτερική όψη του ναού, συνεπώς τον εσωτερικό του διάκοσμο και τις αγιογραφίες που τον κοσμούσαν μπορούμε μόνο να τις φανταστούμε μέσα από τις αφηγήσεις των κατοίκων του χωριού που έζησαν την ομορφιά και την αίγλη του. Όπως χαρακτηριστικά αναφέρει και η μελέτη του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου: «το παράδειγμα του ναού της Μεγάλης Πουλιάνας είχε την διπλή κακοτυχία και να κατεδαφιστεί και να μείνει αδημοσίευτο».

Τον Απρίλιο του 1954 η Θεσσαλία αλλά και ολόκληρη η χώρα θα συγκλονιστεί από δυνατό σεισμό μεγέθους 7 ρίχτερ με επίκεντρο το χωριό Σοφάδες της Καρδίτσας. Ο σεισμός θα προκαλέσει τεράστιες ζημίες σε ολόκληρη τη Θεσσαλία με αποτέλεσμα πολλά κτήρια να καταρρεύσουν και άλλα να υποστούν σοβαρές ζημιές. Ο ιερός ναός των Αγίων Θεοδώρων ο οποίος είχε υποστεί σοβαρές φθορές από την σεισμική δόνηση μετά από απόφαση, θα αναγνωριστεί ως ακατάλληλος και επικίνδυνος και τελικώς το τότε εκκλησιαστικό συμβούλιο του χωριού θα αποφασίσει τη σταδιακή κατεδάφιση του και την ανέγερση ενός νέου ναού. Τελικώς ο ναός θα κατεδαφιστεί ολοκληρωτικά περίπου το 1978.

Η τραγική ειρωνεία είναι πως ο Ιερός ναός δεν καταστράφηκε κατά τη διάρκεια της Οθωμανοκρατίας, ούτε κατά τη διάρκεια του Πρώτου και Δευτέρου Παγκοσμίου  Πολέμου. Τα 160 περίπου χρόνια ύπαρξής και λειτουργίας του ναού έμελε να τελειώσουν άδοξα σε μια περίοδο «ειρήνης και ευημερίας».

Σε αντίθεση με την Πηγή, πολλά από τα γειτονικά χωριά, (όπως η Λυγαριά     και η Μουριά) διατηρούν έως και σήμερα τους παλαιούς τους ναούς οι περισσότεροι εκ των οποίων σώζοντα σε καλή κατάσταση και παραμένουν ζωντανά μνημεία, μάρτυρες ιστορίας και πολιτισμού.

Ρήγας Νικόλαος

Email: nikosrigas.rigas70@gmail.com

ΠΗΓΕΣ

ΕΚΚΛΗΣΙΕΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΜΕΤΑ ΤΗΝ ΑΛΩΣΗ (ΠΡΩΤΟΣ ΤΟΜΟΣ), Αθήνας 1979

Copyright 2024

Με την επιφύλαξη παντός δικαιώματος.
Το περιεχόμενο της σελίδας καθώς και οι φωτογραφίες αποτελούν πνευματική ιδιοκτησία του εκδότη.
Απαγορεύεται η ολική ή μερική αναδημοσίευση περιεχομένου χωρίς έγγραφη άδεια.

Μέλος του eMedia